მთავარი » 2013 » სექტემბერი » 12 » გალაშქრება შირვანსა და რანში
12:47 PM
გალაშქრება შირვანსა და რანში

1123 წელს მეფე დავითს უნებლიედ შირვანში გალაშქრება მოუხდა. თბილისის აღების "მეორესა წელსა (1123 წ.) მოვიდა სულტანი შარვანს, შეიპყრა შარვან-შაჰი, აიღო შამახია, მოგზავნა მოციქული მეფისა წინაშე, ეყუედრა წიგნითა ვითარმედ: "შენ ტყეთა მეფე ხარ და ვერაოდეს გამოხუალ ველთა; მე ესე რა შარვან-შაჰ შევიპყარ და ხარაჯასა ჩემსა ვითხოვ, შენ თუ გენებოს ძღუენი გამოგზავნე[თ] თქუენ და სამალავთათ გამოსრულმან მნახე". ესე რა ესმა მეფესა, მყის âმა უყო ყოველთა სპათა თÕსთა და უმყისს სიტყÕსა მოვიდეს ყოველნი წინაშე სამეფოსა მისისანი და წარმოემართა სულტანსა ზედა. ყივჩაყნი ოდენ აღთუალულ იყუნეს მაშინ და იპოვა მ՜ი ჩ՜ სი (50000). ეუწ.ა რა სულტანსა ზედა-მისვლა, ძალი და სიმრავლე სპათა, განკრთა და აიყარა ველთათ, სადა დგა, და შეივლტოდა ქალაქად და გარემოიზღუდა... ესე რა ცნა მეფემან, არღარა ჯერ უჩნდა მისლუა მტოლვარისა... და ადგილობანსა დადგა. მაშინ სულტანმან მრავალთა მიერ ვედრებათა... არღარა ძღუენი და ომი ითხოვა, არამედ გზა სავლტოველად ფრიად რამე სიმდაბლით და არა-სულტანურად, შეიწრებულმან შიმშილითა და წყურვილითა... მასვე ღამესა გაიპარა და ... სხვით გზით წარვიდა სოფლად თÕსად. ესრე ძლევა-შემოსილი... შემოიქცა მეფე”-ო. ამავე ამბავს არაბი ისტორიკოსი ასე მოგვითხრობს: იბნ ალასირის სიტყვით როცა სულტანი ქართველების წინააღმდეგ წამოსულა, ვითომც ქართველები უკვე შამახიაში ყოფილიყვნენ. მაგრამ აღნიშნული აქვს, რომ სულტანმა დაიბანაკა იქვე ქალაქის მახლობლად ერთს ბაღშიო. ქართველები მას წინ დაუდგნენ და მუსულმანთა ლაშქარი დიდმა შიშმა მოიცვაო. ვაზირმა შემს-ულ-მულკ ოსმანმა, ნიზამ ულ-მულკის შვილმა, სულტანს ურჩია ზღუდეში შესულიყო და ისე დაეწყო ომი. როცა ეს შარვანელებმა შეიტყეს, სულტანთან მივიდნენ და უთხრეს: "ჩვენ ვიომებთ იმ პირობით-კი. თუ შენ ჩვენს გვერდით იქნები; მაგრამ თუ შენ მიგვატოვებ, მუსულმანები სასოებას წარიკვეთენ და დაიღუპებიანო”. სულტანმა შეისმინა მათი ვედრება და ადგილითგან არ დაიძრა. მაჰმადიანთა ლაშქარმა ღამე დიდ შიშში გაათენა, თუმცა გადასწყვიტეს მტერს შეჰბმოდნენ. მაგრამ ღმერთმა განსაკუთრებული სიხარული მოუვლინა: მან ქართველთა და ყივჩაყთა შორის უთანხმოება და უსიამოვნება ჩამოაგდო, და სწორედ იმ ღამეს ერთი-ერთმანეთს დაერივნენ და იქითგან ვითარცა ოტებულნი აიყარნენ. ამგვარად ღმერთმა იხსნა მუსულმანები ომისაგან. სულტანი ცოტა ხანს დარჩა შარვანში, ხოლო მერე ჰამადანისაკენ გასწია და თვესა ჯუმადს მეორესა (აგვისტოს 1123 წ.) მივიდა იქ386. 
იბნ ალასირის აღწერა ბუნდოვანია და ამის გამო ძნელი გასაგებიცაა. ავტორი რამდენჯერმე იხსენიებს, რომ სულტანის ჯარს ეშინოდა ქართველთა მხედრობისა, არც თითონ სულტანი და მისი ვაზირი ყოფილან გულადები. ამიტომ ქართველი ისტორიკოსის ცნობა, რომ სულტანი ”აიყარა ველთათ, სადა იგი დგა, და შეივლტოდა ქალაქად და გარემოიზღუდა”, ვგონებ უფრო სიმართლეს უნდა უახლოვდებოდეს. ამას გარდა თუ იბნ ალასირის სიტყვით სულტანს ვაზირი ურჩევდა თავის ადილითგან აყრილიყო და ზღუდეში შეხიზნულს ეომნა, ეს ამტკიცებს, რომ შამახიას ზღუდეები სულტანის ხელში ყოფილა; მაშასადამე, ამით მტკიცდება დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის ცნობის სიმართლე, რომ სულტანმა ჯერ შამახია აიღო, ხოლო მერე განიზრახა ქართველებთან ომი, როგორც ქართველისა, ისე არაბ ისტორიკოსის აღწერითგან ჩანს, რომ ომი არ მომხდარა: პირველი ამბობს შეშინებული სულტანი შევიდა შამახაიში და შემდეგ ილაჯგაწყვეტილი ჩუმად გაიპარა სპარსეთშიო; მეფე დავითი საქმის ასე დაბოლოვებისათვის ღვთისადმი მადლობის შემწირველი სამშობლოში დაბრუნებულა, არც მტერს გამოსდგომია, არც შამახიის აღებასა ცდილა. მეორე ავტორიც თავის მხრივ ამბობს თავზარდაცემული მაჰმადიანთა ლაშქარი ღმერთმა ომს გადაარჩინა, ქართველ-ყივჩაყთა უთანხმოების გამო ჯარი აიყარა და თავის ქვეყანაში წავიდაო. არც სულტანი გამოჰკიდებია მიმავალს მხედრობას, თუმცა იგი ქართველების დასამხობად იყო მოსული და ამგვარი შეუბმელობა სულტანს და იბნ ალასირს მაჰმადიანთ გამარჯვებად მიაჩნიათ. 
ამ ორნაირი მოთხრობის შეთანხმება მხოლოდ ასე შეიძლება: არაბ ისტორიკოსის ცნობა, რომ ამ დროს ქართველთა და ყივჩაყთა შორის უსიამოვნება ჩამოვარდნილა, შეიძლება მართალი იყოს; იქნება სწორედ ამით აიხსნება, რომ 50000 ჯარის კაცის პატრონი დავით მეფე ქართველი ისტორიკოსის მოწმობითაც სულტანს არ შეებრძოლა, არ დაედევნა და ქ. შამახიას აღებას არ შეეცადა; იქნებ ამითვე უნდა აიხსნებოდეს, რომ დავითს ამ ქალაქის ასაღებად ხელმეორედ მოუხდა შარვანში გალაშქრება. ცხადია მხოლოდ, რომ ქართველთ-ყივჩაყთა უთანხმოება იმდენად დიდი არა ყოფილა, რომ შეშინებული სულტანი და მისი ლაშქარი გაემხნევებინა და გამბედაობა ჩაენერგა. ქართველი ისტორიკოსის დაწვრილებითი აღწერილობითა მტკიცდება, რომ არაბ მემატიანეს თავის მოთხრობაში ორ-სამ ლაშქრობის ამბავი აქვს შეერთებული და გადახლართული. იბნ ალასირის ცნობითგანა ჩანს, ვითომც სულტანის ლაშქრობა მომხდარიყოს 1123 წლის აგვისტოში. ქართველი მემატიანე-კი ამბობს სულტანმა აიღო შემახია და ქართველების დამარცხებას აპირებდა 1123 წლის მაისში, მაგრამ ამაოდო; მეორედ დავითმა შარვანში გაილაშქრა და გულისტანი აიღო ამავ წლის ივნისში, ხოლო მესამედ იმავ წლის აგვისტოს დამლევს ”აღიღო ქალაქი შამახია და ციხე ბიკირტი და სრულიად ყოველი შარვანი”, თვე აგვისტო იბნ ალასირის თარიღს უდგება, მაგრამ ამ დროს სულტანი არ ყოფილა.

დავით აღმაშენებელი თავის მეფობის უკანასკნელს წლებში თითქმის განუწყვეტლივ ომობდა, თითქოს ცდილობდა რომ საქართველოს სრულიადი  გაერთიანება და გაძლიერება საჩქაროდ დაემთავრებინა. იმავე 1123 წელს დაუღალავი მეფე ”მარტო გადავიდა ქართლად და აღიღო ქალაქი დმანისი და აპრილსა დაესხნეს შაბურანს დარუბანდელსა და ამოსწყÕდნენ ქურდნი ლეკნი და ყივჩაყნი დარუბანდელისანი და აიხუნეს შარვანისა ციხენი ღასოსნი  (”ღასანნი”) და ხოზორდი  (ხოზაონდი) და მიმდგომი მათი ქუეყანა”-ო. დმანისის აღებას მათე ედესელიც იხსენიებს; იგივე ამბობს, რომ საქართველოს მეფემ შაქი და შირვანი დაიპყრაო; დარუბანდელი მთავრის დამარცხება და შარვანის 2 ციხის აღება ქართველთა მიერ მოთხრობილი აქვს იბნ ალასირსაც: 517 წელს ჰიჯ-(1123 წ.) ქართველებმა წინანდელზე ერთი-ორად უფრო მეტი ზარი მიაყენეს მუსულმანთა ქვეყანას. ეს ძნელი ასატანი იყო ხალხისათვის, განსაკუთრებით დარუბანდელთათვის შირვანშიო, მოგვითხრობს არაბი ისტორიკოსი387.
კატეგორია: დავით IV აღმაშენებელი | ნანახია: 1503 | დაამატა: Vako | რეიტინგი: 0.0/0
სულ კომენტარები: 0
კომენტარის დამატება შეუძლიათ მხოლოდ დარეგისტრირებულ მომხმარებლებს
[ რეგისტრაცია | შესვლა ]